Projecten

Kosteneffectiviteit van energietransitie

De investeringen die nodig zijn voor de energietransitie kunnen per gemeente, wijk en per woning behoorlijk verschillen. Politiek is het uitgangspunt dat energietransitie zowel op nationaal als op lokaal niveau ‘betaalbaar’ moet zijn voor de burger en ondernemer. Maar wat betekent dat concreet? Hoe komen we tot een optimale buiness- en valuecase? Om daar antwoord op te kunnen geven hebben de samenwerkende partners binnen Nieuwe Energie Overijssel (NEO) aangegeven dat zij behoefte hebben aan onderzoek dat leidt tot nieuwe inzichten, leerervaringen en tools die de kosteneffectiviteit van energietransitie kunnen verbeteren. Dit onderzoek richt zich op de toepassing van ‘intelligente netten’, ofwel ‘smart grids’, voor een betere afstemming van vraag en aanbod van stroom uit hernieuwbare bronnen en een efficiënter gebruik van het energienet.

Flexibiliteit

Bij smart grids ligt de focus op het bieden van flexibiliteit in het energiesysteem om pieken in het

aanbod en de vraag naar elektrische energie te voorkomen. Die flexibiliteit kan geboden worden via het gestuurd laden en ontladen van accu’s (woning/bedrijf, buurt en parkniveau, bijvoorbeeld grotere zonneparken). Daarnaast kan het gaan om ‘power to heat’ (boilers en warmtepompen, bedrijven en woningen, warmtenetten) en ‘power to gas’ (waterstof conversie bij bedrijven). Van smart grids voor het gebiedsgericht matchen van vraag, aanbod en opslag van lokaal opgewekte duurzame elektriciteit is in theorie bekend hoe het technisch en financieel is te optimaliseren.

De praktijk is echter weerbarstig, onder meer doordat kosten en baten van een smart grid op dit moment niet bij dezelfde, investerende, partij landen, waardoor de businesscase vaak niet haalbaar blijkt. Onderzoek is nodig om te analyseren wat de knelpunten in de business- en valuecase zijn (dus het totale ‘financiële plaatje’) en hoe die opgelost zouden kunnen worden. Daarbij focussen we op smart grids voor het midden- en kleinbedrijf, wijken/huishoudens en flexibiliteitsopties voor zonneparken en windenergie projecten in het werkgebied van de regionale netbeheerder. De focus willen we aanbrengen op de economische waarde van smart grids in het voorkomen van netverzwaring.

Het realiseren van de energietransitiedoelen is een grote technische, financiële en sociale uitdaging in de gebouwde omgeving in Overijssel. Daarom worden op verschillende plaatsen technieken, aanpakken en (verdien)modellen voor smart grids verkend en beproefd. Middels dit praktijkgerichte onderzoek beogen wij lacunes in de reeds aanwezige kennis uit eerdere onderzoeken op te vullen door ervaringen die in (pilot)projecten zijn opgedaan te verwerken tot praktisch bruikbare tools (b.v. blueprints) die de toepassing van smart grids in het kader van wijktransities in Overijssel kunnen versnellen, vergemakkelijken en inclusiever maken.

Smart Grids

Een belangrijk deel van de energietransitie vindt plaats op wijkniveau, bedrijventerreinen en in het buitengebied. Technisch is er al veel mogelijk, maar de energietransitie is niet alleen een technische opgave. Zo zijn, naast de sociale acceptatie, een goede governance, beschikbaarheid van ‘human capital’, de financiële haalbaarheid en betaalbaarheid van technische oplossingen, belangrijke voorwaarden voor een brede toepassing in de energietransitie op wijkniveau. In Overijssel wordt op steeds meer plaatsen ervaring opgedaan met effectieve en betaalbare technieken voor de besparing, opwek, transport, opslag en levering van lokale hernieuwbare energie. Maar ook met nieuwe businessmodellen voor warmtevoorziening op wijkniveau.

In lijn met de wens van de partners in NEO beoogt het onderzoek van Saxion nieuwe kennis en praktische tools aan te reiken voor vraagstukken waarvoor deze nog ontbreken of onvolledig zijn. Eén van die vraagstukken is de toepassing van ‘intelligende netten’, ofwel ‘smart grids’. Maar wat is een ‘smart grid’ en hoe draagt het bij aan de (versnelling van de) energietransitie, welke knelpunten kan het oplossen?

Probleemstelling

Binnen het onderzoek wordt gewerkt aan de probleemstelling “Welke knelpunten kunnen smart grids oplossen binnen de energietransitie in Overijssel en welke economische en maatschappelijke waarde heeft dit?”

Hiervoor zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd:

1 Wat zijn de kenmerken van smart grid projecten (technisch, economisch, bestuurlijk-juridisch)?

2 Wat zijn de kosten en baten van smart grids op gebouw, bedrijf en wijkniveau en voor/op wiens rekening komen die kosten en baten?

3 Wat zijn de kosten voor netverzwaring en welke reductie is mogelijk door een smart grid?

4 Wat kunnen we leren van (pilot)projecten smart met betrekking tot het gekozen business en governancemodel?

5 Hoe kunnen de business- en valuecase voor een smart grid worden geoptimaliseerd en elkaar versterken?

6 Aan welke tools, blueprints of kennisoverdracht hebben partijen behoefte?

7 Wat zijn de stappen die overheden en netbeheerders kunnen nemen als zij investeringen in smart grids willen stimuleren en faciliteren?

Doel

Doel van het onderzoek is het leveren van een bijdrage aan een versnelling van de energietransitie door lessen te trekken uit eerder uitgevoerde onderzoeken, pilots, proeftuinen en projecten met smart grids. Deze ‘lessons learned’ worden omgezet naar handelingsperspectieven voor zowel initiatiefnemers als gemeenten en netbeheerders die smart grid ontwikkelingen willen stimuleren. Het doel is om inzicht te verwerven in de factoren die van (doorslaggevende) invloed zijn op de (haalbaarheid van de) financiële en maatschappelijke business- en valuecase van smart grids.