14 december 2021
‘Wij weten het ook niet, samen ontdekken we welke stappen we nu kunnen maken’
Hoe betrek je jouw collega’s binnen de gemeente bij de warmtetransitie? Bert Kleen en Simone Huntink, projectleiders WUP in Losser, besloten op een interactieve manier met hun collega’s aan de slag te gaan. Want niemand heeft het antwoord, maar samen kom je wel een heel stuk verder.
De term wijk is niet eens goed
Vorig jaar heeft gemeente Losser, samen met de andere gemeenten in Noordoost Twente de transitievisie warmte vastgesteld. Daarin zijn Beuningen en Losser-West aangewezen als wijken die in 2030 van het aardgas af moeten zijn. ‘Het zijn twee hele verschillende wijken.’ vertelt Simone. ‘De term wijk is niet eens goed want bijvoorbeeld Beuningen bestaat uit een kleine kern en veel buiten gebied. Toen ik begon was er al een klankbordgroep van 6 bewoners en waren de technische mogelijkheden al in kaart gebracht. Op basis daarvan zijn we het gesprek aangegaan met de klankbordgroep. Dan komen vanzelf wel alle vragen, bijvoorbeeld: kan het netwerk het aan?’
In Losser-West speelt ongeveer hetzelfde. Losser-West bestaat uit zo’n 3000 woningen waarvan 600 sociale huurwoningen. ‘In het voortraject hebben we een webinar georganiseerd, dat was helaas niet anders in verband met de coronamaatregelen.’ vertelt Bert. ‘Hiermee hebben we mensen meer verteld over de warmtetransitie. Ook hebben we een oproep gedaan om mee te doen in de klankbordgroep. We hebben nu een klankbordgroep van 15 buurtbewoners. De dorpsraad is ook betrokken bij deze plannen, net als in Beuningen. Zij gaven aan dat mensen graag willen weten wat er op hen afkomt. Het is een heel abstract begrip, de warmtetransitie. Wat gebeurt er echt in mijn huis als ik van het aardgas af moet en hoeveel kost mij dat? Kan ik dat wel betalen?’
Wat speelt er nu in beide wijken? Bert licht dit toe aan de hand van vier aanknopingspunten:
1.‘We hebben een bedrijf ingehuurd dat negen woningen heeft onderzocht. Daar is een rapport per woning van verschenen met alle informatie over de huidige staat van de woning. Maar ook: Welke ingrepen zijn nodig om deze woning van het aardgas af te krijgen en hoeveel kost dat? We willen van die woningen minimaal vijf nog beter onderzoeken. We vragen ook van de bewoners om met het plan aan de slag te gaan en hun kennis te delen via bijvoorbeeld nieuwsberichten, filmpjes en tijdens de Duurzame huizenroute.’
2. ‘We hebben in Losser-West en Beuningen herinrichtingsplannen liggen. In Beuningen zijn ze bezig met een kwaliteitsimpuls van de dorpskern. Dat houdt in dat de openbare ruimte per straat in de kern op z’n kop gaat. Zowel boven- als ondergronds. Dus dat is een mooi moment om ook direct het netwerk te verzwaren waar nodig. Voor Losser-West geldt hetzelfde.’
3. ‘Ook gaan we een praktijksimulatie starten waarbij we warmte uit de bodem halen. Dus een bodemwarmtepomp in plaats van een luchtwarmtepomp. Dat is natuurlijk een hele andere techniek, daarbij moet je met bijvoorbeeld een groep van 20 buren aan de slag gaan om de investering het waard te laten maken. Dus daar kijken we nu ook naar, zijn de woningen geschikt? We gaan dat eerst nog goed onderzoeken.’
4. ‘We gaan ook de communicatie intensiveren. We hoeven niet te wachten tot de 3 onderwerpen hierboven uitgewerkt zijn, mensen kunnen nu ook al aan de slag. Bijvoorbeeld door kieren te dichten of te isoleren. Daar willen we in Losser-West een stuk actiever over communiceren.
De gebieden waar wij werken, daar komt het nu heel erg neer op de individuele bewoner. We kunnen niet een grootschalig warmtenet uitrollen, dus we moeten echt per woning gaan kijken hoe die van het aardgas af gaat.’
Aanknopingspunten zoeken
Maar dit gaat over de inwoners, wat is de rol van een gemeente in dit traject? Simone vertelt: ‘Gaandeweg het traject merkten wij dat het heel erg gericht was op de inwoner. Dat is natuurlijk heel erg logisch, er wordt verwacht van de woningeigenaar dat die de maatregelen in zijn of haar eigen huis gaat nemen. Daarnaast liggen er veel vraagstukken die ook voor de gemeente van belang zijn. Maar welke rol willen we daar ook zelf in hebben? Daarover zijn we met collega’s in gesprek gegaan. Zo zijn we op drie rollen uitgekomen: verbinden, faciliteren en regisseren. De eerste twee hebben betrekking op wat er vanuit de inwoners komt. De andere rol is in het randvoorwaardelijke, richting een partij als Enexis of richting het Rijk. Nadat we die rollen hadden gedefinieerd, hebben we gekeken wat de aanknopingspunten waren en hoe we verder gingen. Die hebben we verder uitgewerkt in deze afbeelding.’
Tekening door Janneke Vaneker, communicatieadviseur bij gemeente Losser
Schrijf maar op!
‘Dan zijn er altijd allerlei gedachten bij iedereen, dus wij zeiden: schrijf maar op!’ vertelt Simone enthousiast. ‘Dat noemden we de braindump. Schrijf maar op wat er in je hoofd zit, wat aandachtspunten, zorgen en vragen zijn. Die zijn we gaan clusteren en per cluster uitwerken. We hebben het ondertussen geordend en prioriteiten gesteld. Die laatste twee slagen, daar zijn we nog mee bezig. Dus echt het concretiseren en ermee aan de slag gaan. Dan gaan we een plan van aanpak schrijven voor de periode 2022-2024. In deze periode blijven we ons inzetten voor het vergroten van de bewustwording en draagvlak bij inwoners. Want daar begint het mee.’
De energie spatte ervan af
‘We hebben samen met een collega van communicatiesessie georganiseerd.’ vult Bert aan. ‘De sessies waren met een breder team. Mensen van ruimtelijke ordening, maar ook mensen van sociaal domein vanwege energiearmoede. Het leeft ook wel echt binnen de gemeente. Waar het concreet iets voor jouw werk betekent, is het makkelijker om aan te haken. Waar dat minder is, nodigen we onze collega’s juist uit om zelf na te denken over het haakje en mee te doen aan deze sessies zodat ze er zelf achter kunnen komen wat het betekent voor hun werk. Wij weten het ook niet, samen ontdekken we welke stappen we nu kunnen maken. Dat leidde tot hele enthousiaste sessies met veel geeltjes plakken. De energie spatte ervan af. We moesten bij de laatste sessie het ook echt afkappen, anders waren we nog wel uren door gegaan.’
Door twee kanten gevoed
‘Tijdens de braindump zie je ook op hoeveel verschillende fronten je bezig bent.’ vertelt Simone. ‘Soms denken mensen heel erg concreet over dat er een filmpje moet komen. En dan zitten andere mensen weer op een ander abstractieniveau na te denken over hoe wij samen die wijk in moeten. Dat lijkt een heel groot verschil, maar het is juist goed aan elkaar te koppelen. Dat is ook mooi aan dat je met zoveel verschillende collega’s zo’n braindump doet, iedereen denkt op een andere manier. We moeten nog de check doen of het zo compleet is. Het kan zijn dat er ergens gaten zitten, maar daar komen we dan gaandeweg ook wel achter. En dan kunnen we dat dan weer prima vullen. We worden nu door twee kanten gevoed. Zowel intern als door de inwoners. Daar kun je alleen maar je voordeel mee doen.’
Een WUP is geen statisch document
Bert vertelt verder: ‘Je merkt ook dat je telkens een stap concreter wordt. Dat is voor opdrachtgevers als het management ook duidelijk. Je moet telkens een keuze maken om weer verder te komen. Een WUP is geen statisch document, maar een stap na stap proces met een wijk. We gaan wel WUP’s opleveren, maar dat is een basisdocument met de technische aspecten. Daarnaast leggen we uit hoe we met inwoners en andere partijen de komende jaren aan de slag gaan. Dat is een stap na stap proces. Ergens tegenaan lopen, input ophalen, oplossen en weer doorgaan. Zo zullen de komende jaren echt gaan.’
Wat als we niets doen?
Simone: ‘Ons plan van aanpak is ook om intern genoeg bewustwording te krijgen dat dit allemaal speelt en dat we daar mensen en middelen voor nodig hebben. We hebben ook besproken: wat gebeurt er als we niks doen? Zelfs dan zul je toch nog mensen en middelen nodig hebben. Om de simpele reden dat de energietransitie doorgaat. Je communicatie daarover zal nooit stoppen. Dus zelfs als we geen WUP doen en we stoppen er helemaal mee, dan nog moet je bepaalde dingen blijven doen. En ook daar heb je mensen en middelen voor nodig. Dus stel deze vraag ook in jouw gemeente: wat als we niets doen?’
Meer informatie
Wil je meer weten over deze manier van werken? Laat het weten. Bij genoeg animo organiseren we hier ook graag samen met Simone en Bert een Werkplaatssessie over. Voor meer informatie over aardgasvrije wijken kun je terecht bij het Expertiseteam Gebouwde Omgeving van Nieuwe Energie Overijssel.