22 april 2024
12 min
leestijd
12 min
leestijd
22 april 2024
12 min
leestijd
Wil je als bedrijf besparen op energie, schoner produceren en een bijdrage leveren aan de energietransitie? Dan is een energiestrategie onmisbaar. Want er zijn flinke uitdagingen. Tegelijkertijd is grip op beschikbaarheid en kosten van energie nodig om de continuïteit van jouw organisatie te borgen.
In dit transitieverhaal lees je meer over de vier belangrijkste triggers om te gaan verduurzamen, de kwestie rondom netcongestie, het opstellen van je eigen energiestrategie én de vele manieren waarop Nieuwe Energie Overijssel je (financieel) kan ondersteunen op weg naar een duurzame(re) onderneming.
Met bijdragen van: Dicky van Keulen (projectleider Nieuwe Energie bij Bedrijven bij provincie Overijssel), Wim ter Steege (algemeen directeur van Reginox uit Rijssen), Hans Scholten en Jaap de Boer (innovatiecoaches binnen het supportteam van Nieuwe Energie Overijssel) en Coen Hanschke (energiestrateeg bij de provincie Overijssel).
De bedrijven in Nederland staan voor een grote uitdaging: de gezamenlijke CO2-uitstoot moet in 2030 met 29% zijn verminderd ten opzichte van 2019. Daarom is het belangrijk dat er een energietransitie plaatsvindt, waarbij fossiele energie wordt vervangen door energie uit hernieuwbare bronnen. Ook jij kan hier een bijdrage aan leveren. Bijvoorbeeld door jouw afhankelijkheid van aardgas in bedrijfsprocessen af te bouwen, je wagenpark te elektrificeren en je bedrijfsgebouwen duurzaam te verwarmen. Maar waarom zou je als ondernemer deze moeite nemen? Hieronder benoemen we de vier belangrijkste triggers om (verder) te verduurzamen.
In Nederland geldt al 30 jaar een energiebesparingsplicht: als jouw onderneming jaarlijks meer dan 50 kilowattuur stroom of 25.000 kuub gas verbruikt, ben je verplicht energiebesparingsmaatregelen te nemen zolang je deze binnen vijf jaar kunt terugverdienen. “Ik denk dat weinig ondernemers zich daar bewust van zijn”, aldus Dicky van Keulen, projectleider Nieuwe Energie bij bedrijven van de provincie Overijssel. “Ledlampen en aanwezigheidsmelders zijn bijvoorbeeld maatregelen die ieder bedrijf kan doorvoeren en die je als ondernemer dus ook verplicht bent om te realiseren. Er zijn plannen om vanaf 2027 een terugverdientijd van zeven jaar te introduceren. Dit betekent dat ook warmtepompen en zonnepanelen onder de energiebesparingsplicht zouden kunnen gaan vallen.” Dicky geeft toe dat de handhaving op de energiebesparingsplicht beperkt is, maar… “Vrij recent zijn 1.000 bedrijven in Overijssel gecontroleerd. Nog geen 25% van hen bleek aan de energiebesparingsplicht te voldoen. Bij een herhalingsbezoek had 70% van de bedrijven alsnog maatregelen getroffen. Dat zie ik als goed nieuws, want uiteindelijk is de energiebesparingsplicht in het belang van de ondernemer. Voer je de energiebesparingsmaatregelen niet door, dan ben je als bedrijf feitelijk energie aan het verspillen en dus geld aan het verbranden.”
Naast de energiebesparingsplicht krijg je als ondernemer vanaf 1 januari 2025 mogelijk te maken met de zero-emissiezones (ofwel ZE-zones). Dit zijn gebieden in Nederland waar vanaf de genoemde datum alleen nog geëlektrificeerde bestel- en vrachtauto’s mogen rijden die geen CO2 uitstoten. Deze zones vormen bijvoorbeeld een uitdaging voor transportbedrijven en afvalinzamelaars. Inmiddels hebben zo’n 30 gemeentes besloten om vanaf 2025 een ZE-zone in te voeren, op basis van afspraken in het klimaatakkoord. Ondanks het feit dat er ook een aantal uitzonderingen van toepassing is, betekent de maatregel voor de meeste ondernemers dat ze elektrisch aangedreven voertuigen moeten aanschaffen als ze vanaf 1 januari 2025 zaken willen doen in een ZE-zone.
De derde en misschien wel meest ingrijpende duurzame maatregel vanuit de wet- en regelgeving is dat de Rijksoverheid per 2050 het gasverbruik door zowel ondernemers als particulieren voor 100 procent wil vervangen door alternatieve en duurzame energiebronnen. “Nou is het natuurlijk nog lang geen 2050”, aldus Dicky van Keulen, “maar toch zal het als ondernemer geleidelijk aan steeds minder aantrekkelijk worden om gas te gebruiken. Simpelweg omdat de gasprijs zal blijven stijgen, waardoor alternatieve energiebronnen steeds interessanter worden.”
Bij de aanschaf van een product of dienst kiezen consumenten steeds vaker voor een bedrijf dat duurzaamheid in zijn strategieplan heeft verwerkt. Sterker nog, een duurzaam bedrijfsproces is voor velen een ‘must’ en dat geldt ook voor veel opdrachtgevers. Zo worden bijvoorbeeld steeds vaker duurzame voorwaarden gesteld bij aanbestedingen. Denk aan de bouwwereld, waar meer en meer bouwprojecten CO2-neutraal uitgevoerd moeten worden. Dit betekent onder meer dat dieselmotoren op bouwmaterieel vervangen worden door elektro- of waterstofmotoren. Dit verduurzamingsproces is in volle gang, bijvoorbeeld bij het Rijksvastgoedbedrijf. Naast consumenten verwachten ook medewerkers dat het bedrijf waar zij werken verantwoordelijkheid neemt op het gebied van verduurzaming. Het loont de moeite, want organisaties met een duidelijke duurzame strategie zijn extra aantrekkelijk voor potentiële werknemers op de arbeidsmarkt.
“Energie die je niet verbruikt, hoef je ook niet af te rekenen. Zo simpel is het”, aldus projectleider Dicky van Keulen. Wat energiebesparing betreft is er volgens haar nog een wereld te winnen. “Wij zetten regelmatig meetkoffers in bij bedrijven. Zo’n meetkoffer maakt in een productieproces inzichtelijk hoeveel energie ieder apparaat in het proces verbruikt. Verschillende casussen wijzen uit dat de inzet van een meetkoffer kan leiden tot een energiebesparing van vijftien tot 20 procent, omdat je precies ontdekt waar in het productieproces een besparing te realiseren is door een kleine aanpassing van de settings. Dit vraagt dus niet om grote investeringen. In een tijd waarin energieprijzen een aanzienlijke rol spelen in de kostprijs, is het niet meer dan vanzelfsprekend dat je hier als ondernemer op let.”
Energie die je niet verbruikt, hoef je ook niet af te rekenen. Zo simpel is het.
Voor veel ondernemers vormen de drie bovengenoemde redenen een trigger om werk te maken van de verduurzaming van hun bedrijf. Daarnaast is het natuurlijk heel belangrijk dat jij als ondernemer ook zelf wilt verduurzamen, vanuit een intrinsieke motivatie en de verantwoordelijkheid die je voelt ten opzichte van de wereld om je heen. Zoals het geval is bij algemeen directeur Wim ter Steege van Reginox uit Rijssen. Wim is ervan overtuigd dat je de continuïteit van een bedrijf alleen kunt waarborgen door continu te investeren. In nieuwe ontwikkelingen en innovaties, maar met het oog op de toekomst, de portemonnee en het milieu zeker ook in duurzaamheid.
Zo plaatst het bedrijf van Wim 5.000 grote zonnepanelen op het dak, waarmee zo’n 2,7 Gigawatt (2.700 megawatt) aan elektriciteit kan worden opgewekt. “Daarmee is Reginox wat betreft de elektriciteitsbehoefte zelfvoorzienend en energieneutraal. Daarnaast onderzoeken we of de restwarmte die tijdens het productieproces vrijkomt, in een thermische accu kan worden opgeslagen. Lukt dat inderdaad, dan kunnen we deze restwarmte op een later moment inzetten om de bedrijfshal en het kantoor te verwarmen, het spoelwater voor de vijf wasstraten te verwarmen en de spoelbakken te drogen. Op die manier kan Reginox in de toekomst desgewenst van het gas af.”
We zouden het bijna vergeten.
Het verhaal van Reginox, dat je hier in zijn geheel kunt lezen, legt perfect bloot wat de uitdagingen zijn op het gebied van de energietransitie. Want hoewel het bedrijf dankzij de 5.000 zonnepanelen op het dak de komende jaren zelfvoorzienend is in de elektriciteitsbehoefte, kan de netcongestie in de toekomst voor problemen zorgen. “Daarom heb ik met enkele collega-ondernemers op het bedrijventerrein de koppen bij elkaar gestoken, aangezien we allemaal in hetzelfde schuitje zitten”, aldus Wim.
Om de netcongestie op het bedrijventerrein in Rijssen te lijf te gaan, wil Wim ter Steege samen met enkele collega-ondernemers een eigen energiecoöperatie oprichten, zodat de piekbelasting kan worden verlaagd en het teveel aan opgewekte energie onderling kan worden overgedragen. Op de vraag of hij het leuk vindt om als ondernemer met duurzaamheid bezig te zijn, antwoordt hij “Natuurlijk! Persoonlijk word ik altijd erg blij van nieuwe ontwikkelingen en innovaties, omdat ik weet dat ons bedrijf zich hierdoor verder ontwikkelt en onderscheidt.”
De netcongestie kan in de nabije toekomst voor problemen gaan zorgen.
Steeds meer ondernemers lopen tegen de kwestie rondom netcongestie aan, maar hoe groot is het probleem nu precies? Het antwoord op deze vraag is niet bemoedigend voor ondernemers die op korte termijn een nieuwe of zwaardere netaansluiting wensen. Want hoewel distributienetbeheerder Enexis in 2023 een recordbedrag van ruim €1,2 miljard in haar elektriciteits- en gasnetten in Overijssel, Drenthe, Noord-Brabant en Groningen investeerde, is er desondanks sprake van een groeiende wachtlijst.
In het afgelopen jaar was de totale wachtlijst voor de afname van elektriciteit bij Enexis ongeveer 3 Gigawatt (3 miljoen kilowatt). Er werd voor bijna 1,3 Gigawatt bijgebouwd en zo’n 200 Megawatt (200.000 kilowatt) werd ontsloten via flex-contracten, waarmee Enexis iets minder dan de helft van de wachtlijst wist weg te werken. Het probleem is dat in 2023 de wachtlijst ondertussen harder groeide dan dat de distributienetbeheerder kon bijbouwen. Ook de jaarcijfers van elektriciteitsbedrijf Alliander tonen aan dat netcongestie en wachtrijen voorlopig een gegeven zijn waar ondernemers zich bewust van moeten zijn. Helaas is dit nog onvoldoende het geval. Uit een enquête van Alliander blijkt dat de meeste bedrijven de wachttijden zwaar onderschatten. Bijna driekwart van de ondernemers die binnen een jaar een nieuwe of zwaardere aansluiting nodig heeft, verwacht geen of hooguit in geringe mate last te krijgen van de capaciteitsproblemen op het net. In werkelijkheid zal het voor het overgrote deel van deze bedrijven wel vijf tot tien jaar duren voordat de nieuwe of zwaardere aansluiting kan worden gerealiseerd.
Enexis publiceerde onlangs deze kaart, waarop alle stations in Overijssel te zien zijn. Het geeft aan hoe lang de wachtlijst is voor afname en teruglevering, om hoeveel MW dit gaat, wanneer er uitbreiding gepland is en voor hoeveel MW dit is. Het laat zien dat voor heel veel stations geldt dat het nog lang kan duren voordat er uitbreiding komt, en dat deze uitbreiding nu al niet genoeg lijkt te zijn om de huidige wachtlijst weg te werken.
De kwestie rondom de netcongestie zet veel ondernemers aan om eens goed over hun energievraag na te gaan denken. Verduurzaming kan je energievraag namelijk terugbrengen, ook als je bepaalde processen wil elektrificeren. Hierbij is het wel belangrijk dat je een energiestrategie hebt. Zodat je inzicht krijgt in je huidige energieverbruik en stappen kunt zetten op het gebied van energiebesparing, energieopwekking, warmteterugwinning en/of de optimale benutting van de beschikbare energiecapaciteit op het bedrijventerrein waar je bent gevestigd. Zodat ook jouw bedrijf zich verder kan ontwikkelen en duurzamer wordt.
De eerste stap bij het bepalen van een energiestrategie is dat je de energieprocessen in jouw bedrijf helder in kaart brengt. Hans Scholten en collega Jaap de Boer maken deel uit van het Supportteam van Nieuwe Energie Overijssel. “Als eigenaar van een industrieel of technisch bedrijf is het altijd zinvol om je eigen energieprocessen goed in beeld te krijgen, vooral als je producten verwarmt, koelt, droogt of verplaatst”, aldus Jaap de Boer. “Dat zijn namelijk de processen waarbij veel energie nodig is en waar je vaak snel energie kunt besparen. Maar ook voor bedrijven die misschien minder energie afnemen, is het goed om het energieverbruik inzichtelijk te hebben. Op basis van dit inzicht is het vaak relatief eenvoudig om diverse energiebesparende stappen te zetten.” Uit ervaring weet Hans Scholten dat het de moeite loont om aandacht te besteden aan het energieverbruik. “Ondernemers die zicht hebben op hun energieprocessen, zijn vaak bereid om maatregelen in hun bedrijfsproces door te voeren en zo kunnen ze gemiddeld tussen de vijf en 50 procent op de energiekosten besparen. Deze besparing kan ertoe leiden dat een nieuwe investering of uitbreiding in hun bedrijf eerder mogelijk is.”
Dankzij helder zicht op je energieverbruik kun je gemiddeld tussen de vijf en 50 procent op je energiekosten besparen.
Het energiesysteem van de toekomst
“Het is niet meer vanzelfsprekend dat je als bedrijf op ieder moment van de dag energie kunt afnemen. Hierdoor kunnen bedrijven vastlopen. Daarom is het belangrijk dat je als ondernemer strategische keuzes maakt.” Aan het woord is Coen Hanschke, energiestrateeg bij de provincie Overijssel. “Tot voor kort hadden we een energiesysteem waarin vraag en aanbod goed voorspelbaar waren. We gaan nu naar een systeem waarbij vraag en aanbod moeilijker voorspelbaar zijn, omdat er op allerlei plekken en manieren energie wordt opgewekt. De beschikbaarheid heeft meer afhankelijkheden. Ook het verbruik verandert, door het tempo waarin we elektrificeren. Niet iedereen kan op hetzelfde moment de auto opladen, de warmtepomp aan doen en wasjes draaien.” Volgens Coen is dat niet per se slecht nieuws, het biedt ook kansen. “Bedrijven die erin slagen flexibel te zijn, kunnen dit nieuwe systeem in hun voordeel laten werken. Door de productieprocessen bijvoorbeeld aan te passen op pieken en dalen in het energie-aanbod, kan je lagere netkosten en energieprijzen realiseren.” Daarnaast geeft Coen aan dat je als ondernemer kunt overwegen je kansen te spreiden. “Door bijvoorbeeld in te zetten op elektrificatie, maar de opties voor andere duurzame bronnen ook open te houden. Of op het niveau van een bedrijventerrein de kansen te spreiden, door bijvoorbeeld een lokale waterstofvoorziening te ontwikkelen. Dit zijn overwegingen die niet op het bordje van iedere ondernemer liggen, maar wel op het bord van bedrijven die erg afhankelijk zijn van een voorspelbare energievoorziening en veel verbruiken.”
Bedrijven die flexibel zijn, kunnen profiteren van de pieken en dalen in het energie-aanbod.
Energiebesparing vormt voor elke ondernemer het zogeheten ‘laaghangende fruit’. Want energie die je niet verbruikt, hoeft ook niet opgewekt (en betaald) te worden. Een tweede optie is om zelf energie op te wekken. Steeds meer ondernemers kiezen ervoor om zonnepanelen op het dak van hun bedrijf te leggen. Door zelf groene stroom te produceren, verminder je de CO2-uitstoot en draag je bij aan een schonere wereld. Een zonnedak kan ook financieel voordelig zijn, omdat je bespaart op je energierekening en eventueel geld kunt verdienen door terug te leveren aan het elektriciteitsnet. Ook mét problemen rond netcongestie zijn nog steeds hele mooie zonnedaken te realiseren. Overijssel wil in 2030 zo’n 3,3 terawattuur (ofwel 3,3 miljard kilowattuur) aan duurzame energie opwekken, waarvan 40 procent zonne-energie.
Innovatiecoach Jaap de Boer ervaart dat ondernemers vaak vragen hebben over de mogelijkheden die waterstof over een paar jaar kan bieden. “Wij adviseren deze ondernemers om niet te wachten op oplossingen die nog ver in de toekomt liggen, zoals een aansluiting op het landelijke waterstofnetwerk. De komst van zo’n waterstofnetwerk is nog best onzeker, terwijl je nú al wel veel energie kunt besparen. Bijvoorbeeld door de warmte terug te winnen die vrijkomt bij de productie van voedsel, asfalt of tapijt, bij metaalbewerking of bij de verwarming van zwembaden.” Hans en Jaap hebben inmiddels al met veel bedrijven samengewerkt aan warmteterugwinningsprojecten. “Bij veel processen wordt warmte gebruikt die je met een aanpassing aan je installatie kunt terugwinnen en hergebruiken”, aldus Hans. “Dergelijke investeringen leveren tientallen procenten energiewinst op.”
Zoals op zoveel andere gebieden, hoef je als ondernemer ook bij de energietransitie niet zelf het wiel uit te vinden. Integendeel. Juist door met andere ondernemers samen te werken, kan je gebruik maken van elkaars kennis en sneller grotere stappen zetten. Bijvoorbeeld als je het probleem van netcongestie wilt aanpakken. Op het bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle-Noord is in oktober 2023 de eerste Smart Energy Hub live gegaan, waarbij een cluster van drie bedrijven collectief de beschikbare energiecapaciteit optimaal wil gaan benutten. Hoe? Door een balans aan te brengen in de pieken en dalen van het energieverbruik en de energie-opwek. Ieder bedrijf behoudt zijn eigen aansluiting, maar heeft ook collectieve afspraken met de netbeheerder over de gezamenlijke transportcapaciteit en slimme sturing. Hierdoor ontstaat voor het collectief zo’n tien procent extra ruimte op het net ten opzichte van een individuele benadering. In de toekomst kan deze Smart Energy Hub naar schatting zelfs zorgen voor 50 procent efficiëntere benutting van de beschikbare ruimte op het net. Het collectief op bedrijventerrein Hessenpoort is ondersteund door Energie Coöperatie Hessenpoort, gemeente Zwolle, Enexis en Nieuwe Energie Overijssel. De ervaringen die dit samenwerkingsverband opdoet, worden ingezet bij de oprichting van toekomstige Smart Energy Hubs.
Een Smart Energy Hub op een bedrijventerrein kan bijdragen aan een reductie van een kwart van de CO2-uitstoot en miljoenen euro’s uitsparen aan investeringen in het elektriciteitsnet. In Oost-Nederland lenen ongeveer 50 bedrijventerreinen zich voor een Smart Energy hub-aanpak. Dat blijkt uit onderzoek dat Royal HaskoningDHV in opdracht van provincie Gelderland, provincie Overijssel en Oost NL heeft uitgevoerd. Het rapport kun je hier downloaden. Het is de ambitie om in de komende jaren aan vier hubs te werken in Overijssel, op plekken waar de meeste kansen liggen. De Smart Energy Hub is dus zeker geen oplossing voor alle problemen, maar in sommige gevallen wel. Ben je benieuwd hoe de Smart Energy Hub in de gemeente Staphorst stappen zet op het gebied van de energietransitie? Lees dan dit artikel uit de Meppeler Courant.
Hoewel het dus niet altijd mogelijk is om een Smart Energy Hub op te richten, is het sowieso wel verstandig om de samenwerking met je buren te versterken. Daarom biedt Nieuwe Energie Overijssel ondernemers van bedrijventerreinen de kans om mee te doen aan een Sprintsessie, waarbij je samen met andere ondernemers, het parkmanagement, de gemeente, de netbeheerder en de provincie een proces opstart om de energietransitie voor jouw bedrijventerrein uit te denken en uit te voeren. Je bepaalt eerst de situatie van het bedrijventerrein, waarna je de belemmeringen in kaart brengt en vervolgens mogelijke oplossingen bedenkt. De meest kansrijke ideeën worden vervolgens door de partners uitgewerkt, zoals het delen van de beschikbare energie of de realisatie van een laadplein.
In deze video zie je hoe ondernemers in Staphorst gebruik maken van zo’n sprintsessie en samenwerken aan oplossingen voor het volle stroomnet.
Zoals je in de inleiding van dit transitieverhaal al hebt gelezen, kan Nieuwe Energie Overijssel je op allerlei manieren helpen bij de realisatie van jouw energiestrategie en je duurzame ideeën. Door informatie en kennis te leveren, ondersteuning te bieden of je te helpen bij het aanvragen van subsidies en financieringen. Lees meer.
Zo hebben we onafhankelijke teams en adviseurs die:
Wil je naar aanleiding van dit transitieverhaal je eigen energiestrategie bepalen en zo jouw bedrijf (verder) verduurzamen en voorbereiden op de toekomst? Dan is het goed om te weten dat het programma Nieuwe Energie Overijssel van de provincie Overijssel je daarbij kan helpen. Ons team bestaat uit 25 bevlogen projectleiders, kwartiermakers, procestechnologen, beleids- en transitiemakers die je kunnen helpen bij de energietransitie. Neem vrijblijvend contact op via nieuweenergie@overijssel.nl of neem rechtstreeks contact op met een teamlid via deze link.
Dicky van Keulen
Verduurzaming bedrijven en bedrijventerreinen
D.v.Keulen@overijssel.nl
06 1043 2094
Supportteam
Innovaties praktijkrijp maken
Lees meer
Astrid Hoekstra
Zon op dak
a.hoekstra@overijssel.nl
06 2925 9162
