Wat is de potentie van geothermie als duurzame warmtebron in Noordoost Twente?
Door gasboringen is veel bekend over de ondergrond in de gemeenten Oldenzaal, Losser, Tubbergen en Dinkelland. Het is duidelijk geworden dat de geologische potentie voor het opwekken van aardwarmte hoog is. De mogelijkheden van toepassing in de regio zijn echter niet bekend. Daarom is een globaal eerste onderzoek gestart naar de haalbaarheid van geothermie als mogelijke duurzame bron van warmte in Noordoost Twente.
Rapporten
- Grofmazige scan naar geothermie in regio Noordoost Twente: Onderzoeksrapport – No Nonsense Technical Solutions – maart 2020 (opvraagbaar via contactpersoon)
- Grofmazige scan naar geothermie in regio Noordoost Twente: Samenvatting Samenvattingsrapport onderzoek geothermie Noordoost Twente – maart 2020 – No Nonsense Technical Solutions – maart 2020
Aanpak van het onderzoek
In het onderzoek naar de haalbaarheid van geothermie in Noordoost Twente is gekeken naar de technische haalbaarheid gecombineerd met de financiële, sociale en toekomstige factoren die een rol spelen bij het implementatieproces. Het rapport bestaat uit drie delen: geologie, techniek en infrastructuur, de huidige en toekomstige afname van warmte in het onderzoeksgebied en ten slotte de financiële haalbaarheid. Op basis van een grofmazige scan op deze aspecten is een advies gegeven of nader onderzoek een interessante vervolgstap is voor de regio Noordoost Twente.
Geologie, techniek en infrastructuur
De opbouw van de ondergrond en de eigenschappen van de verschillende aardlagen bepalen of het mogelijk is om een geothermische installatie te plaatsen. Daarom is een beknopte geologische scan gemaakt van het onderzoeksgebied. Er zijn twee scenario’s mogelijk voor geothermie in Noordoost Twente: ondiepe geothermie (700-1600 meter diep) en diepe geothermie (1800 – 3200 meter diep). De kansen voor geothermie lijken geologisch gezien goed, vergeleken met elders in Nederland.
Wat betreft de techniek is er gekeken naar verschillende configuraties voor het winnen van energie uit een geothermische bron. De meest geschikte techniek voor de situatie in Noordoost Twente is een binair systeem. Bij een binair systeem is de rondpompcyclus gescheiden van de directe afname door het gebruik van een warmtewisselaar. Dit is de meest logische keuze, omdat gefocust wordt op het verwarmen van woningen, kantoren en/of loodsen. De distributie van deze warmte vindt plaats in een warmtenet. Om de mogelijkheid voor variërende warmteafname open te houden is een binair systeem het meest voor de hand liggend. Gezien de benodigde diameters is zuigboren daarbij de meest voor de hand liggende boortechniek.
In Noordoost Twente bevinden zich momenteel geen warmtenetten. Als besloten wordt tot het overgaan op stadsverwarming door gebruik van geothermie, zal dit warmtenet volledig nieuw aangelegd moeten worden. In de grensgebieden van de regio heeft de gemeente Enschede samen met de gemeente Hengelo een warmtenet waar op aangesloten zou kunnen worden. Om het variabele warmtegebruik over de dag te kunnen opvangen, moet in de infrastructuur rekening gehouden worden met de opslag van warmte, als daartoe besloten wordt. Op dit moment is het ontbreken van de infrastructuur het voornaamste probleem van het onderzoeksgebied.
Huidige en toekomstige afname van warmte
Om een inschatting te geven van het verbruik en de mogelijke afzet van warmte in het gebied, is het afnameprofiel van de regio Noordoost Twente in beeld gebracht met behulp van openbare data beschikbaar via Enexis en het Geoportaal Overijssel. In Oldenzaal en Losser bevinden zich enkele gebieden met een hoge afname van warmte, mede door een aantal grote zakelijke afnemers die zich in deze gebieden bevinden. Bijkomend voordeel van het gebied Oldenzaal-Losser is dat de kernen relatief dicht bij elkaar liggen, wat de aanleg van een gecombineerd warmtenetwerk mogelijk kan maken. In het noorden van het onderzoeksgebied is de afname een stuk lager, waarschijnlijk door de lage dichtheid van de bebouwing in het buitengebied. Het is waarschijnlijk dat in de toekomst de warmtevraag daalt door krimp in met name het noordelijk deel van het onderzoeksgebied en door efficiënter energiegebruik in huishoudens en industrie. In dat geval zijn meer afzetmogelijkheden noodzakelijk buiten de regio Noordoost Twente.
Financiële haalbaarheid
Ondiepe geothermie is, gezien de hoogte van de minimale warmteprijs, niet realistisch. In het geval van diepe geothermie tonen de 2600 m en 3200 m diepte goede resultaten. Als het warmtenet niet wordt meegerekend als investering, is het realistisch dat deze bronnen, in het geval van een groot debiet, een concurrerende warmteprijs ten opzichte van de gasprijs kunnen leveren. Het scenario inclusief warmtenet is zonder dekkende BAK minder gunstig. In het geval van een dekkende BAK is te zien dat de prijs voor de dieptes 2600 en 3200 meter diep bijna volledig onder de wettelijk maximale warmteprijs vallen.
Advies naar aanleiding van het onderzoek
Het inzetten van geothermie als duurzame warmtebron in de regio Noordoost Twente schets een relatief positief beeld. Er zijn drie geschikte aardlagen voor een geothermische installatie aangetroffen in de ondergrond en de geothermische gradiënt is relatief gunstig voor Nederlandse omstandigheden. In het zuiden zijn voldoende afzetmogelijkheden voor warmte in Oldenzaal en Losser. Hoewel er in het noorden ook veel afzetmogelijkheden zijn voor de warmte, zal bij een bron met een hoog vermogen de warmte over verschillende dorpskernen verdeeld moeten worden, wat hoge extra kosten voor infrastructuur met zich mee brengt.
Het is belangrijk om de resultaten van de financiële analyse in een breder perspectief van de energietransitie te zetten. Wanneer de warmte in de toekomst van een andere bron dan gas (bijvoorbeeld aardgas, biogas of waterstof) moet komen, is het aansluiten van een warmtenet bijna onvermijdelijk. De aanlegkosten en de aansluitkosten van het warmtenet zijn een zeer grote investering waardoor geothermie in Noordoost Twente financieel alleen onder zeer gunstige omstandigheden haalbaar is. Zonder de kosten van het warmtenet en de aansluitkosten is het de aanleg van een individuele geothermie bron daarentegen voor verschillende diepe geothermie scenario’s financieel haalbaar.
Van potentie naar kansen voor toepassing geothermie
In het onderzoek is gekeken naar technische haalbaarheid gecombineerd met financiële, sociale en toekomstige factoren die een rol spelen bij het implementatie-proces. Het geeft niet een route aan voor verduurzaming van de energievraag van Noordoost Twente, maar slechts de kansen en mogelijkheden die geothermie kan bieden in het onderzoeksgebied. De eventuele implementatie van geothermie, budgettering, en politieke besluitvorming die hieraan ten grondslag liggen, zijn vooral politieke kwesties die afgestemd moeten worden met de betrokken stakeholders.
Voor wie is dit onderzoek interessant?
- Als je meer wilt weten over de onderzochte aspecten in de haalbaarheidsstudie geothermie. Er wordt in detail ingegaan op deze aspecten met SWOT analyses.
Zelf aan de slag en meer weten over dit onderzoek?
Contactpersoon: Rogier Scholten, e-mail: r.scholten@oldenzaal.nl
Contactpersoon bij Nieuwe Energie Overijssel
Voor informatie over Aardgasvrije Wijken kun je terecht bij het Expertiseteam Gebouwde Omgeving van Nieuwe Energie Overijssel.
