27 november 2020
Wat is de aanpak naar een aardgasvrije wijk Barsbeek in Zwartsluis?
De gemeente Zwartewaterland heeft de ambitie om in 2040 aardgasvrij te zijn. De gemeente wil en kan dit de bewoners niet dicteren, maar wil samen met hen de warmtetransitie oppakken. Bewoners van de wijk Barsbeek in Zwartsluis hebben zelf het initiatief genomen om te onderzoeken hoe hun wijk van het aardgas af kan.
Buurtteam neemt het voortouw
Het was voor de gemeente Zwartewaterland niet moeilijk om Barsbeek als eerste wijk te kiezen in hun opgave naar een aardgasvrije gemeente. Martijn Oosting is als medewerker Energietransitie voor de gemeente Zwartewaterland de coördinator voor het aardgasvrij maken van de wijk Barsbeek in Zwartsluis. “Het idee kwam uit de wijk zelf,” licht hij toe. “Barsbeek kent betrokken bewoners die leefbaarheid en duurzaamheid hoog in het vaandel hebben. Zo hebben zij bijvoorbeeld acties gehouden als het gezamenlijk inkopen van zonnepanelen. Een aantal actieve buurtbewoners heeft het initiatief genomen te onderzoeken hoe de wijk kan veranderen naar een aardgasvrije wijk. Verenigd in een buurtteam hebben zij het voortouw genomen voor een enquête. Naar aanleiding daarvan heeft de gemeente besloten dat Barsbeek de pilotwijk wordt in de transitie naar aardgasvrij. Om dit doel te bereiken ondersteunt Nieuwe Energie Overijssel dit project financieel met provinciale subsidie voor Aardgasvrije wijken.”
Wat is Barsbeek voor een wijk?
Barsbeek is een recente wijk met 220 grondgebonden woningen die in 3 periodes tussen 1998 en 2016 zijn gebouwd op particuliere kavels. In wijk vind je 10 woningtypes, veelal ruime, vrijstaande en twee-onder-een-kapwoningen.
Onderzoek naar oplossingen op maat
Het pilotproject is in 2019 gestart. Dat belangrijkste vraag was hoe kan Barsbeek verduurzamen én is het mogelijk budgettair neutraal van het gas af te gaan. Om te erachter te komen welke aardgasvrije oplossing voor deze buurt het beste is, heeft de gemeente in samenwerking met het landelijk platform Buurkracht een onderzoek ingesteld naar collectieve en individuele oplossingen. De resultaten van dit onderzoek gebruikt de gemeente als inspiratie voor de rest van de gemeente. Dit onderzoeksproces gebeurt samen met bewoners en voor de bewoners. Zo is iedereen voorbereid en komt niemand voor verrassingen te staan. Op basis van dit onderzoek wordt bepaald wat zij nu al samen aan kunnen pakken! Hoe snel en op welke manier, dat beslissen buurtbewoners zelf.
Onderzoek naar duurzame warmteoplossingen
Een onafhankelijk adviesbureau heeft voor de wijk Barsbeek diverse alternatieve warmtevoorzieningen onderzocht. In de eerste plaats is er gekeken welke infrastructuur het beste past voor koken, warm water en verwarming. Daarvoor zijn de mogelijkheden van duurzaam gas, een warmtenet of all-electric-oplossingen onder de loep genomen.
- Biogas levert warmte op hoge temperatuur. Dit is een schaarse energiebron, omdat er beperkt organisch materiaal beschikbaar is. Dat maakt de warmtevoorziening duur.
- Waterstof is eveneens geschikt voor hoge temperaturen. Voor de productie van groene waterstof is veel groene elektriciteit nodig. Daardoor zullen de energiekosten hoog zijn.
- Een warmtenet geeft via een buizennetwerk warmte van bijvoorbeeld een afvalcentrale, thermische energie uit oppervlakte- of afvalwater, of warmte uit de bodem. Barsbeek heeft geen bestaand warmtenet. Het aanleggen van een lokaal warmtenet is mogelijk, maar niet rendabel. Omdat de wijk geen hoge bouwdichtheid kent en er geen woningen van woningcorporaties aanwezig zijn, is de warmtevraag niet erg hoog. Dat maakt het aanleggen van een warmtenet erg duur.
Resultaten onderzoek naar de technische oplossingen
Uit onderzoek is naar voren gekomen dat het beste alternatief voor een aardgasvrij Barsbeek individuele all-electric warmteoplossingen zijn, wat neerkomt op warmtepompen met warmwaterboilers en inductiekookplaten voor het koken. Aan de hand van een uitgebreid rekenmodel is per woningtype een duidelijk kosten-batenmodel opgesteld.
Stappenplan geeft bewoners duidelijkheid
De inwoners, de gemeente en Buurkracht hebben gezamenlijk een plan opgesteld voor een aardgasvrij Barsbeek: welke stappen zijn er te nemen per woningtype, wat is er nu al mogelijk en wat zijn de kosten? Om bewoners duidelijkheid te geven over wat de gevolgen zijn van het verduurzamen en aardgasvrij maken van hun woning zijn in Barsbeek modelwoningen ingericht. Ook hebben factsheets met rekenvoorbeelden geholpen bij de keuze om de woning aan te pakken.
Per woningtype is in kaart gebracht welke maatregelen nodig zijn, wat het kost en welke subsidie- en financieringsmogelijkheden er zijn:
- Factsheet_woningtype 1 – Zwartsluis – Rijwoning, bouwjaar 2013 – 2016
- Factsheet_woningtype 2 – Zwartsluis – Rijwoning met vloerverwarming, bouwjaar 2013 – 2016
- Factsheet_woningtype 3 – Zwartsluis – Vrijstaand, bouwjaar 1998 – 2006
- Factsheet_woningtype 4 – Zwartsluis – Vrijstaand met gebalanceerde ventilatie, bouwjaar 1998 – 2006
- Factsheet_woningtype 5 – Zwartsluis – Rijwoning met gebalanceerde ventilatie, bouwjaar 1998 – 2006
- Factsheet woningtype 6 – Zwartsluis – Rijwoning, bouwjaar 1998 – 2006
- Toelichting factsheets
Rol van het Buurtteam belangrijk
Het Buurtteam Barsbeek heeft tijdens informatiebijeenkomsten een nauwkeurige indicatie gegeven van de investeringen die het aardgasvrij maken van een woning met zich meebrengt inclusief de optionele uitbreiding met zonnepanelen om een (volledig) energieneutrale woning te realiseren. Ook zijn de verschillende subsidie- en financieringsmogelijkheden inzichtelijk gemaakt. Het Buurtteam vertelde helder en overtuigend over de terugverdientijd en de financiële voordelen om snel te beginnen, zodat wijkbewoners nog optimaal profiteren van de salderingsregeling die met ingang van 2023 gaat veranderen.
Ambassadeurs van de wijk
Tijdens informatieve bijeenkomsten heeft het Buurtteam de financiële voordelen voor hun buurtbewoners onderbouwd. Dat woningeigenaren deze informatie uit de mond van medebewoners horen, draagt bij aan de gewenste mindset. Het zijn de ambassadeurs voor dit project geworden. “De rol van het Buurtteam bij het vergroten van het draagvlak voor medewerking aan een aardgasvrije wijk is essentieel. Bekende gezichten en korte lijnen in de buurt helpen enorm daarbij. Vertrouwen in elkaar is een belangrijk gegeven bij deze omschakeling naar een aardgasvrije wijk,” aldus Martijn Oosting. “Mijn advies is: Ga de wijk in! Daar is minstens zo veel kennis als op het gemeentehuis.”
Voor wie is dit project interessant?
Als je meer wilt weten over de wijkgerichte aanpak om wijken en buurten met grondgebonden woningen in particulier eigendom aardgasvrij te maken.
Zelf aan de slag en meer weten over de wijkaanpak van de gemeente Zwartewaterland?
Contactpersoon: Gemeente Zwartewaterland, Martijn Oosting, m.oosting@zwartewaterland.nl
- Samenwerking Buurkracht en bewoners Barsbeek
- Barsbeek aardgasvrij
- Spread_Barsbeek Zwartsluis – zomer 2020
Contactpersoon bij Nieuwe Energie Overijssel
Voor informatie over aardgasvrije wijken kun je terecht bij het Expertiseteam Gebouwde Omgeving van Nieuwe Energie Overijssel.
