Home Kennisplein Bodemenergie in aardgasvrije wijken

20 april 2021

Bodemenergie in aardgasvrije wijken

Bodemenergiesystemen

Hoe kan bodemenergie bijdragen aan aardgasvrije wijken, en waar moet je op letten als er meerdere bodemenergie systemen in dezelfde wijk worden toegepast? Deze vragen stonden centraal tijdens het webinar “Bodemenergie in aardgasvrije wijken” op 13 april. In dit artikel lichten toe waar je op moet letten en voorzien we je van informatie aan over type bodemenergiesystemen, reguleren en stimuleren via bodemenergie plannen, en goede voorbeelden uit Zwolle en Utrecht via de presentatie die getoond werd.

 

In veel wijkuitvoeringsplannen (WUP) komen individuele duurzame warmte systemen, zoals bodemwarmtepompen als optie naar voren. Ook is door het vervallen van de gasaansluitplicht voor nieuwbouw, de interesse voor bodemenergie toegenomen. Veel nieuwe maar ook bestaande woningen schakelen over op ondiepe bodemwarmtesystemen met een warmtepomp.

 

Wat is interferentie in de bodem?

Om bodemwarmtepompen goed te laten functioneren is het belangrijk dat bronsystemen elkaar niet in de weg zitten. Teveel bodemsystemen bij elkaar kan het rendement van het systeem negatief beïnvloeden. Dit heet interferentie.

 

Hoe zorg je voor een goede energiebalans in de bodem?

Een goede energiebalans tussen de individuele bronnen kan deze ‘thermische interferentie’ voorkomen. Het koelen in de zomer draagt bij aan de energiebalans. Doordat het systeem dan warmte terugbrengt in de bodem, wordt er jaarlijks minder warmte uit de bodem gehaald. Zo blijft de bron beter in balans en profiteren de bewoners zonder veel extra kosten van koeling in de woning.

Aanwijzen van interferentiegebieden

Toch kunnen bodemenergiesystemen elkaar tegenwerken als de thermische gebieden van de verschillende systemen elkaar overlappen. Gebieden waarin gemeenten een grote dichtheid van bodemenergiesystemen verwachten, kunnen zij aanwijzen als interferentiegebied. De gemeente (en in bijzondere gevallen de provincie) kan één of meerdere gebieden aanwijzen, waarin ordening van bodemenergiesystemen wenselijk is. De gemeente is bevoegd gezag voor zogenaamde gesloten systemen: dat zijn kleinere, vaak op woningniveau, bodemenergiesystemen. De provincie is bevoegd gezag voor open systemen: vaak grotere systemen op o.a. bedrijventerreinen.

Criteria voor het aanwijzen van interferentiegebieden

Interferentie of ondoelmatig gebruik van bodemenergie zijn aspecten die met aanwijzing van interferentiegebieden voorkomen kunnen worden. Bij doelmatig gebruik gaat het om optimaal gebruik van de potentie van de bodem om energie te leveren. Daarbij gaat het enerzijds om een zo goed mogelijk rendement van een systeem op een bepaalde locatie en anderzijds om de totale energieproductie van meerdere systemen in een gebied. Dit verschilt dus per gemeente of gebied.

 

De gemeente bepaalt dus zelf wanneer het aanwijzen van een interferentiegebied noodzakelijk of wenselijk is. Ook geeft een interferentiegebied bescherming aan grote collectieve, meer efficiënte bodemenergiesystemen. Dergelijke systemen hebben vaak een lange voorbereidingstijd en kunnen belemmerd worden door kleine, snelle initiatieven. Ook kunnen in een interferentiegebied zones voor ‘koude bellen’ en voor ‘warme bellen’ aangewezen worden, waardoor negatieve invloed tussen nabijgelegen open systemen wordt voorkomen.

 

Gevolgen aanwijzen interferentiegebieden

De gevolgen van het aanwijzen van een interferentiegebied zijn:

  • Gemeenten en provincies stellen beleidsregels vast om gericht en sturend uitvoering te geven aan het gebruik van bodemenergie, met name in interferentiegebieden, maar ook daarbuiten.
  • Binnen interferentiegebieden zijn alle bodemenergiesystemen vergunning plichtig, zodat de optimale ordening getoetst kan worden.
  • De gemeente biedt met een interferentiegebied coördinatie en zekerheid aan ontwikkelaars, bouwers en bewoners die met hun duurzame project kunnen landen in een dergelijk gebied. Het biedt de partijen de vrijheid hun eigen bodemenergiesysteem te ontwerpen, mits binnen de randvoorwaarden van het bodemenergiebudget
  • Alleen systemen die voldoen aan de regels voor het interferentiegebied (gemeentelijke regels voor gesloten systemen, provinciale regels voor open systemen), krijgen een vergunning.
  • Het interferentiegebied met bijbehorende regels wordt per raadsbesluit vastgesteld.

Tips voor het opstellen van een bodemenergieplan

  • Bij de vergunningverlening moet worden getoetst aan de gemeentelijke beleidsregels voor gesloten systemen en de provinciale beleidsregels voor open systemen die voor het betreffende interferentiegebied zijn vastgesteld.
  • Die beleidsregels worden veelal gebaseerd op een technische studie waarin wordt uitgewerkt hoe de ondergrondse ruimte zo efficiënt mogelijk kan worden gebruikt voor de verwachte (open en of gesloten) bodemenergiesystemen.
  • Zo’n technische studie heet vaak ‘bodemenergieplan’ of ‘masterplan bodemenergie’ en wordt in opdracht van gemeenten (soms provincie) opgesteld door een adviesbureau.
  • In bodemenergieplan is onder meer vermeld:
  • De bodemeigenschappen,
  • de grondwaterkwaliteit
  • de energievraag

 

Het bodemenergieplan wordt specifiek voor een locatie opgesteld en in het plan kan de gemeente ook naast de algemeen geldende wettelijke bepaling specifieke (lokale) eisen opnemen.

Hoe helpt Nieuwe Energie Overijssel?

Nieuwe Energie Overijssel ondersteunt de gemeenten door samen te werken, krachten en kennis te bundelen en het beste samen te brengen, zodat meer kwaliteit tegen minder kosten is te realiseren. Het Expertiseteam Gebouwde Omgeving adviseert en beantwoordt gemeentelijke vragen op het gebied van de warmtetransitie en wijkuitvoeringsplannen.

 

Meer weten over het voorkomen van interferentie in de bodem

 

Nieuwsberichten en voorbeelden van bodemenergieplannen

Meer berichten over bodemenergie

Meer